100 χρόνια από τον θάνατό του
Πυρήνας του «καφκικού κόσμου» δεν είναι ο «εγωκεντρισμός»
Γράφει ο Γιάννης Παπαδόπουλος
Εκατό χρόνια πριν, τον Ιούνιο του 1924 και έναν μήνα πριν τα τεσσαρακοστά πρώτα γενέθλιά του, πεθαίνει, συνεπεία ιατρικών λαθών από φυματίωση σε ένα σανατόριο, ο Φραντς Κάφκα.
Δέκα χρόνια πριν τον θάνατό του, το 1914, σε ένα μικρό διαμέρισμα της οδού Μπίλεκ της Πράγας, χαράζει τις πρώτες γραμμές της «Δίκης», του πλέον προφητικού μυθιστορήματος στην ιστορία της λογοτεχνίας.
Είναι και η εποχή που ξεκινάει να γράφει, μιας και μέχρι τότε έγραψε κάποια ασήμαντα έργα πρόζας.
Είναι η εποχή που μέσα στο μυαλό του συμβαίνει μια έκρηξη, την ίδια στιγμή που ξεκινάει η μεγάλη περιπέτεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και αλαλάζοντες φαντάροι περνούν κάτω από το παράθυρό του πηγαίνοντας στο μέτωπο, στο πλευρό της Αυστροουγγαρίας.
Όσες βιογραφίες του και να γραφτούν, και έχουν γραφτεί πολλές, είναι αδύνατον να κατανοήσουμε εκείνη την έκρηξη στο μυαλό του, που μετατρέπει έναν νεαρό άντρα, κάτοικο της Πράγας, πελιδνό, ξερακιανό, με πεταχτά αυτιά και όμορφο πρόσωπο στον μεγάλο Φραντς Κάφκα.
Τι τον καθιστά άραγε ικανό να προφητεύσει με τόση ενάργεια έναν κόσμο ανώνυμης επιτήρησης των πάντων, στον οποίο επικρατούν τα συστήματα επιτήρησης όχι μόνον των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων αλλά και ολόκληρων κρατών, και οικονομιών, ώστε οι κυβερνήσεις να καθίστανται ικέτιδες στους θυρεούς των «οίκων αξιολόγησης.»;
Ποιος μπόρεσε να περιγράψει καλύτερα τους φόβους και την παράνοια των σημερινών απλών ανθρώπων, που βλέπουν να χάνεται ο έλεγχος της ίδιας τους της ζωής; Κανένας!
Ο Κάφκα είναι πάνω από ένα όνομα, είναι πλέον μια έννοια, μια κατηγορία μόνος του, εκκίνηση και κορυφή, απαράβλεπτος για όσους διαβάζουν ή γράφουν λογοτεχνία.
Ως δόκτορας της Νομικής και ανώτατος υπάλληλος στο «Ίδρυμα Ασφάλισης από Εργατικά Ατυχήματα», σε έναν κοινωνικό θεσμό δηλαδή, είδε από κοντά τους πληγέντες του πολέμου, ήταν αυτόπτης μάρτυρας των σωματικών και ψυχικών βλαβών που επέφεραν τα σύγχρονα όπλα, έζησε τους ανθρώπους να πεθαίνουν από την πείνα, είδε μπροστά του ασθενείς να πεθαίνουν από φυματίωση και χολέρα μέσα σε σπασμούς και έκανε τα πάντα για να τους ανακουφίσει.
Ο πόλεμος τον σημάδεψε κι αν γράφεται πως δεν τον συνειδητοποίησε, πρόκειται για μεγάλη πλάνη: δεν είναι ο «εγωκεντρισμός» του ο πυρήνας του κόσμου του, όπως ισχυρίζονται πολλοί, αλλά ακριβώς το αντίθετο: ο «καφκικός κόσμος» έχει φόντο και πυρήνα την περιρρέουσα φρίκη, όπως αυτή εκπορεύεται από τις κρατικές πολιτικές.
Η κατανόηση του κράτους Λεβιάθαν, αυτή είναι και η τεράστια συνεισφορά του, που όπως γράφει ο σημαντικότερος βιογράφος του, ο γερμανός Ράινερ Σταχ, συγκροτεί τον «πολιτικό Κάφκα, τον πέρα του ερωτικού, με «τα γράμματα στην Φελίσε», Κάφκα.
Εκατό χρόνια μετά τον θάνατό του, εκατόν δέκα χρόνια μετά τη «Δίκη» και μέσα στους χαλεπούς καιρούς της ακμάζουσας γύρω μας χυδαιότητας, ας διαβάσουμε πάλι τον Κάφκα, ας παρακολουθήσουμε πάλι την κύκνεια πορεία του στα ελαιώδη και υδραργυρικά νερά της εποχής του.
ΒΙΟ
Ο Φραντς Κάφκα (Franz Kafka, 3 Ιουλίου 1883 – 3 Ιουνίου 1924) ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς λογοτέχνες του 20ού αιώνα. Γερμανόφωνος και εβραϊκής καταγωγής, έζησε στη σημερινή Τσεχία και έγραψε όλα τα βιβλία του στη γερμανική γλώσσα. Τα χρόνια που ακολούθησαν το θάνατό του, εδραιώθηκε η θέση του στην παγκόσμια λογοτεχνία, χαρακτηρίστηκε ως ο σπουδαιότερος μοντερνιστής γερμανόφωνος πεζογράφος και το έργο του έχει αναλυθεί εκτενώς. Ανάμεσα στα σημαντικότερα έργα του περιλαμβάνονται η νουβέλα Η μεταμόρφωση (1915) και τα μυθιστορήματα Η δίκη (1925), Ο πύργος (1926) και Αμερική (1927).
Περισσότερες πληροφορίες Franz Kafka BIBLIONET
